O‘zbek va ingliz tillarida “non/bread” konsepti verbalizatorlarining paradigmatik aspekti

  • Mustaqil tadqiqotchi, Andijon davlat chet tillari instituti

DOI

https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol3-iss3/S-pp362-376

Kalit so‘zlar

konsept , non , semantika , leksema , paradigmatik , sintagmatik , kognitsiya , frazeologiya , madaniyat , til , o‘zbek , ingliz , dunyoqarash , konseptualizatsiya

Annotasiya

Ushbu maqola o‘zbek va ingliz tillarida “non/bread” konseptining paradigmatik aspektini yoritadi. Tadqiqot non leksemasi va uning derivatlari orqali konseptning semantik tuzilmasi, madaniy, tarixiy va kognitiv jihatlarini tahlil qiladi. So‘zning oddiy yegulik sifatidagi ma’nosidan tashqari, u turmush tarzi, qadriyat va ongdagi aksni ifoda etuvchi vosita sifatida ham talqin etiladi. Non atrofidagi leksik birliklar, frazeologizmlar va ularning sintagmatik-paradigmatik aloqalari tadqiq etiladi. O‘zaro solishtirma yondashuv asosida konseptning ikki tildagi umumiy va farqli jihatlari ochib beriladi. Non so‘zi milliy o‘zlik, axloqiy qadriyat va madaniy tafakkur timsoli sifatida talqin qilinadi. Tadqiqot natijalari kognitiv lingvistika doirasidagi konseptual tahlillarga hissa qo‘shadi. Xulosa sifatida, “non” konsepti shunchaki oziq-ovqat emas, balki xalq ruhiyatida chuqur ildiz otgan ma’no tashuvchidir.

Bibliografik manbalar

Begmatov, E. Sh. Ҳозирги ўзбек адабий тилининг лексик қатламлари. – Тошкент: Фан, 1985. – Б. 116–125.

Собиров А.Ш. Ўзбек тили лексикасининг айтем-структур таҳлили // Biomonitoring, 2022. – Б. 157.

Ойбек. Болалик / Ойбек. – Тошкент: Ўқитувчи, 1972. – 64 б.

Қодирий А. Меҳробдан чаян / Абдулла Қодирий. – Тошкент: Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1986. – 128 б.

Ғулом Ҳ. Машъал / Ҳамид Ғулом. – Тошкент: Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1974. – 240 б.

Акбарий С. У ҳаётни севади / Сирожиддин Акбарий. – Тошкент: Ёш гвардия, 1977. – 72 б.

Ашуров Т. Оқ от / Тоҳир Ашуров. – Тошкент: Ёш гвардия, 1983. – 80 б.

Айний С. Эсдаликлар / Садриддин Айний. – Тошкент: Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1960. – 320 б.

Нурматов А. Танланган асарлар. III жилд / Абдулла Нурматов. – Тошкент: Академнашр, 2012. – 160 б.

Ойбек. Танланган асарлар. 6 жилдлик. 1-жилд / нашрга тайёрловчилар: Ғ.Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти. – Тошкент: Ғафур Ғулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2006. – 456 б.

Ғулом Ғ. Шум бола / Ғафур Ғулом. – Тошкент: Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 2014. – 176 б.

Hornby A. S.Oxford Advanced Learner’s Dictionary of Current English. – 6th ed. – Oxford: Oxford University Press, 2000. – 1336 p. – P. 80.

Исмоийлий М. Фарғона тонг отгунча. – Тошкент: Адабиёт ва санъат нашриёти, 1983. – 432 б.

Ойбек. Қутлуғ қон / тўпловчи ва нашрга тайёрловчи Т. Қудратов. – Тошкент: Ўқитувчи, 1975. – 132 б.

Ўзбек тилининг изоҳли луғати. Тўртинчи жилд: Е. – Тошкент: “Ўзбекистон миллий энциклопедияси” давлат илмий нашриёти, 2020. – 57 б.

Abduvaliyev M.A. "To‘siqsizlik" konsepti nominativ maydonini tashkil etuvchi birliklarning kognitiv, lingvomadaniy va lingvopragmatik xususiyatlari (ingliz, o‘zbek va boshqa tillar misolida) : Filologiya fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya. – Andijon, 2023. – 94 b.

Неъматов Ҳ., Расулов Р. Ўзбек тили систем лексикологияси асослари – Тошкент.: Ўқитувчи, 1995.-б.14-15

Hуpмонов A. Танланган асарлар III жилд. E – Тошкент: Aкадeмнашр, 2012. – Б. 154-155.

Виноградов В.В. Основные типы лексических значений слова // Избранные труды. Лексикология и лексикография. – М.: Наука, 1977. – С. 182–189.; Фомина М.И. Лексика современного русского языка. – М.: Просвещение, 1972. – С. 32.

Турсунов У., Мухтаров Ж., Рахматуллаев Ш. Ҳозирги ўзбек адабий тили. – Тошкент: Ўзбекистон, 1992. – Б. 89–101.

Нурмонов А., Расулов Р. Ўзбек тили жадвалларда. – Тошкент: Ўқитувчи, 1993. – Б. 26.

Кольшанский Г.В. Некоторые вопросы семантики языка в гносеологическом аспекте // Принципы и методы семантических исследований. – М.: Наука, 1976. – С. 7.

Солнцев В.М. О лингвистических мифах // Знание языка и языкознание. – М.: Наука, 1991. – С. 63.

Потебня А.А. Из лекций по теории словесности. – Харьков: Тип. М. Зильберберг и Сыновья, 1905. – 328 с. – С. 123.

Потебня А.А. Мысль и язык. – Харьков: Изд. А.А. Поповой, 1913. – 324 с. – С. 145–146.

Алефиренка Н.Ф. Спорные проблемы семантики. – М.: Гнозис, 2005. – 208 с. – С. 11–12.

Верещагин Е.М., Костомаров В.Г. Лингвострановедческая теория слова // Язык и культура: Лингвострановедческий аспект. – М.: Русский язык, 1980. – С. 192–193.

https://ru.wikipedia.org

https://uzbaza.uz/til-haqida-maqollar

Yuklashlar

42 13

Nashr qilingan

O‘zbek va ingliz tillarida “non/bread” konsepti verbalizatorlarining paradigmatik aspekti

Qanday qilib iqtibos keltirish kerak

Buzurxanova, K. 2025. O‘zbek va ingliz tillarida “non/bread” konsepti verbalizatorlarining paradigmatik aspekti. Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika. 3, 3/S (Mar. 2025), 362–376. DOI:https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol3-iss3/S-pp362-376.