DOI
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol2-iss3-pp341-349Kalit so‘zlar
koordinatorlar , subordinatorlar , parentizatorlar , politaxemalar , kollotaksemalar , parataksemalar , parentaksemalar , gipotaksemalar , gipertaksemalarAnnotasiya
Ushbu maqola umumiy va tipologik tilshunoslikning kam oʻrganilgan muammolaridan biri – dunyo tillarining sintaktik tasnifi nazariyasiga bagʻishlangan boʻlib, unda sintaktik birliklarning mavjud turlaridan biri – tilshunoslikda politaksemar deb ham yuritiladigan – qoʻshma gaplarga xos sintaktik mezonlar asosida dunyo tillarining yangi tipologik tasnifi ishlab chiqilgan, hususan, politaksemalarning kichik turlari boʻlgan gipotaksemalardagi adverbial komponentga nisbatan tub subordinatorlar (shuningdek parentaksemalardagi tub parentizatorlar)ning pozitsion joylashuvi asosida, dunyo tillari quyidagicha tasniflanadi: 1) subordinator (yoki parentizator) prepozitsiyada joylashgan tillar (bularga hind-Yevropa tillari kiradi); 2) subordinator (yoki parentizator) interpozitsiyada joylashgan tillar (bularga fin-ugor tillari kiradi) va 3) subordinator (yoki parentizator) postpozitsiyada joylashgan tillar (bularga turkiy tillar kiradi).
Bibliografik manbalar
Зеленецкий, А. Л. Сравнительная типология , 2004. – основных европейских языков: учеб. пособие для студ. лингв. фак. высш. учеб. заведений / А. Л. Зеленецкий. – М.: Академия 252 с.;
Кацнельсон, С. Д. Типология языка и речевое мышление / Кацнельсон.С.Д. – 2-е изд., стер. – М.: Эдиториал УРСС, 2002. – 220 с;
Кибрик, А. Е. Очерки по общим и прикладным вопросам языкознания (Универсальное, типовое и специфическое в языке) / А. Е. Кибрик. – 3-е изд., стер. – М.: УРСС, 2002. – 336 с.;
Кли¬мов Г. A. Прин¬ци¬пы кон¬тен¬сив¬ной ти¬по¬ло¬гии. 2-е изд. М., 2009;
Куз¬не¬цов П. С. Мор¬фо¬ло¬ги¬че¬ская клас¬си¬фи¬ка¬ция язы¬ков. 2-е изд. М., 2009;.
Лукин, О. В. Новые направления современного языкознания (2-я половина XX века – XXI век): учебное пособие. – Ярославль : РИО ЯГПУ, 2015. – 80 с.;
Майтинская К.Е. Служебные слова в финно-угорских языках. - М.: ”Наука”, 1982. -.237 с..
Мещанинов И.И. Эргативная конструкция и в языках различных типов. –М.: ”Наука”, 1967. -248 с
Рождественский Ю.В. Типология слова, М., Высшая школа, 1969.- 215 с.
Ро¬ж¬де¬ст¬вен¬ский Ю. В. Ти¬по¬ло¬гия сло¬ва. 2-е изд. М., 2007; С.286.;
Солнцев, В. М. Типология и тип языка / В. М. Солнцев // Хрестоматия по лингвистической типологии / сост. Н. С. Шарафутдинова. – Ульяновск: УлГТУ, 2004. – С. 4-10;.
Халилов М. Ш., Комри Б. Словарь языков и диалектов народов Северного Кавказа: сопоставление основной лексики. Лейпциг, Махачкала: Институт эволюционной антропологии им. Макса Планка, 2010. — ISBN 978-3-00-035064-1;
Хошимов Г.М.Типология сложного предложения в разносистемных языках. Автореф.дисс. докт. филол.наук, Т., 2002., 49с.
Хошимов М.Г. Структурно-семантические типы сложновводного предложения в разносистемных языках.// Вопросы гуманитарных наук, № 6(27), Москва, 2006.-С.229-232;
Хошимов М.Г.: Сопоставительно-типологический анализ коммуникативно-прагматических типов сложновводного предложения в английском, узбекском и русском языках).//Вопросы филологических наук», № 6(23), Москва, 2006, с.69-73,.
Хошимов М.Г. Кириш гапли қўшма гап тилда гапнинг инвариант тури сифатида. Ф.ф.ф д. дисс. авторф., Фарғона, 2022 – 55 б ;.Хошимов М.Г. Статус сложнопарентезного предложения в парадигме инвариантных типов сложного предложения в языке// Actual problems of general and anthropocentric, digital linguistics, literary studies and methods of teaching. May, 2023, Andijon. – с.178-182.
Шарафутдинова, Н. С. Лингвистическая типология и языковые ареалы: учебное пособие / Н. С. Шарафутдинова. – 2-е изд., перераб. и доп. – Ульяновск : УлГТУ, 2011. – 159 с.;
The World Atlas of Language Structures / Ed. by Martin Haspelmath, Matthew S. Dryer, David Gil and Bernard Comrie. Oxford University Press, 2005; .
Friedrich Schlegel-Handbuch / Ed. J. Endres. J.B. Metzler, Stuttgart 2017, ISBN 978-3-476-02522-7.
Wilhelm von Humboldt. Über das vergleichende Sprachstudium in Beziehung auf die verschiedenen Epochen der Sprachentwicklung.B., 1820
Xoshimov M.G. Problems of general and typological theory of Composite sentences with a parenthetical clause as an invariant type of syntactic unit//FarDU ILMIY HABARLAR, 2024, 1-son, b. 87-90











