O‘zbek tilida prefikslar va suffikslar o‘rtasidagi farqlar va ularning roli

  • Guliston davlat universiteti

DOI

https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol3-iss8/S-pp283-291

Kalit so‘zlar

Prefikslar , Suffikslar , O‘zbek tili , Affiksatsiya , Morfologiya , Lingvistika , Sо’zaffiksatsiya , Til resurslari

Annotasiya

Affiksatsiya tillarning morfologik tuzilishidagi markaziy jarayon bo‘lib, ayniqsa agglyutinativ tillarda, masalan, o‘zbek tilida, o‘ziga xos ahamiyatga ega. Bu jarayon asosiy so‘zlarga (prefikslar va suffikslar) qo‘shilib, ularning ma’nosi yoki grammatik funksiyasini o‘zgartirishni anglatadi. O‘zbek tilida suffikslar keng o‘rganilgan bo‘lsa-da, prefikslar, ayniqsa, texnik so‘zlar va qarz so‘zlaridagi prefikslar kam o‘rganilgan. Prefikslar va suffikslarning o‘zbek tilidagi roli va funksiyalarini solishtiradigan keng qamrovli tadqiqotlarning yetishmasligi, tilning morfologik tizimini chuqurroq tushunishga katta to‘siq yaratmoqda. Ushbu tadqiqot o‘zbek tilidagi prefikslar va suffikslar o‘rtasidagi farqlarni, ularning semantik va grammatik roli, tarixiy rivojlanishi va sintaktik ta’sirlarini tahlil qilishni maqsad qilgan. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, suffikslar grammatik so‘z hosil qilishda hukmron bo‘lsa-da, prefikslar ma’nolarni o‘zgartirishda, ayniqsa, arab, fors va yunon tillaridan olingan so‘zlarda muhim rol o‘ynaydi. Prefikslar semantik o‘zgarishlarga, masalan, inkor va modalitetga olib keladi, suffikslar esa asosan grammatik kategoriyalarni belgilaydi. Ushbu tadqiqotning yangiligi, o‘zbek tilidagi har ikki affiks turi bo‘yicha amalga oshirilgan keng qamrovli taqqoslashda yotadi, ayniqsa hozirgi zamon kontekstida, aholida qarz prefikslarining keng tarqalganligini inobatga olib. Tadqiqot natijalari til o‘rgatish, leksikografiya va hisoblash lingvistikasi sohalarida muhim ahamiyatga ega bo‘lib, o‘zbek tilidagi prefikslar va suffikslarning ishlatilishini hisobga olgan holda keng qamrovli til resurslarini yaratish zarurligini ko‘rsatadi.

Bibliografik manbalar

Matthews, P. H. (1974). Morphology. Cambridge University Press.

Zaliznyak, A. A. (2000). Russian morphological structure. Journal of Linguistics, 2(1), 10-20.

Narzullayeva, M. (2022). The phenomenon of prefixes in Uzbek (Master's thesis). Samarkand

Institute of Languages. de Saussure, F. (1966). Course in General Linguistics (3rd ed.). McGrazHill.

Hojiyev, A. (2010). O‘zbek tili morfologiyasi, morfemikasi va so‘z yasalishi. O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi.

Xolmanova, Z. (2015). The Genesis of Prefixes in Uzbek. Tafakkur Bo‘stoni.

Ermatov, I. (2025). Prefixes in the Uzbek language. Journal of Linguistic Studies.

Bloomfield, L. (1984). Language. George Allen & Unwin LTD.

Aronoff, A. (1976). Word formation in generative grammar. The MIT Press.

Narzullayeva, M. (2022). Hybrid terms in the Uzbek language. Science and Society Journal.

Sumiati, S., & Marliasari, S. (2018). A Contrastive Analysis of Suffixes between English and Uzbek Languages. Channing: Journal of English Language Education and Literature, 3(2), 60-69.

Sharopov, S. (2019). A comparative study of the role of suffixes in the English and Uzbek languages (Doctoral dissertation, Universitas Muhammadiyah Malang).

Shakhnoza, T., & Asal, R. (2025). PREFIXES AND SUFFIXES IN THE CONSTRUCTION OF GRAMMATICAL CATEGORIES IN FRENCH AND UZBEK: A MORPHOLOGICAL AND MORPHEMIC STUDY. Western European Journal of Modern Experiments and Scientific Methods, 3(03), 19-25.

Хамроев, М. А. (2020). THE ROLE OF PREFIXES AND SUFFIXES IN THE ORGANIZATION OF ENGLISH WORDS AND THEIR EQUIVALENTS IN TAJIK LANGUAGE. Вестник Педагогического университета, (4), 65-69.

Nuritdinovna, R. G. (2023). COMPARATIVE ANALYSIS OF DERIVATIONAL PROCESSES IN ENGLISH AND UZBEK VOCABULARY SYSTEMS. Web of Humanities: Journal of Social Science and Humanitarian Research, 1(7), 30-34.

Худойназарова, Д. (2025). Comparative analysis of word formation systems in English and Uzbek languages. Лингвоспектр, 1(1), 139-145.

Toshhonov, L. T. (2020). STATISTICAL ANALYSIS OF NEGATIVE PREFIXES IN UZBEK AND ENGLISH PROSE. СИНТЕЗ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ КАК МЕХАНИЗМ ПЕРЕХОДА К, 150.

Yuklashlar

20 46

Nashr qilingan

O‘zbek tilida prefikslar va suffikslar o‘rtasidagi farqlar va ularning roli

Qanday qilib iqtibos keltirish kerak

Narzullayeva, M. 2025. O‘zbek tilida prefikslar va suffikslar o‘rtasidagi farqlar va ularning roli. Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika. 3, 8/S (Sep. 2025), 283–291. DOI:https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol3-iss8/S-pp283-291.