Linguistic representation of social fear in Abdulla Qodiriy’s O‘tkan kunlar and Nathaniel Hawthorne’s The scarlet letter

Zarniso Aktamova

doi:10.47689/2181-3701-vol3-iss10/S-pp66-74

Zarniso Aktamova O‘qituvchi, Samarqand davlat pedagogika instituti

DOI

https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol3-iss10/S-pp66-74

Kalit so‘zlar

qo‘rquv , uyat , ijtimoiy hukm , ijtimoiy baho , jamoaviy sha’n , umumiy obro‘ , lingvistik kodlash , til orqali ifodalash , metafora , o‘zbek adabiyoti

Annotasiya

Qo‘rquv — madaniy jihatdan yuklangan hissiy tushuncha bo‘lib, turli adabiy an’analarda til orqali turlicha ifodalanadi. Ushbu tadqiqot Abdulla Qodiriyning O‘tkan kunlar (1926) va Nathaniel Hawthorne’ning The Scarlet Letter (1850) asarlarida qo‘rquvning lingvistik ifodalanishini leksik-semantik, metaforik va uslubiy tahlil asosida o‘rganadi. Tadqiqotda ijtimoiy qo‘rquv — jamoatchilik bahosi, uyat, jazo va axloqiy baholashdan qo‘rqish masalalariga alohida e’tibor qaratilgan. Ma’lumotlar bazasiga qo‘rquvga oid so‘z birliklari, idiomalar, madaniy ahamiyatga ega formulalik ifodalar, metaforalar va sintaktik modellarning namunalari kiritildi. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, o‘zbek diskursida jamiyat nazorati va nomus-uyatga asoslangan kollektiv qo‘rquv “el nima deydi”, “uyat”, “sharm”, “nomus”, “vijdon qiynadi” kabi barqaror iboralar orqali ifodalanadi. Puritan adabiy diskursida esa ichki axloqiy kurash va ilohiy jazodan qo‘rqish guilt, dread, conscience, shame, sorrow, anguish kabi leksik birliklar hamda “qizil harf”, “osma darak”, “qorong‘i o‘rmon”, “olov” kabi ramziy obrazlar orqali yoritiladi. Tadqiqot ikki xil emotsional modelni yoritadi: o‘zbek adabiyotida kollektiv nomus-uyat asosli qo‘rquv tizimi, Puritan an’analarida esa shaxsiy axloqiy ayb va vijdon azobiga asoslangan qo‘rquv tizimi. Mazkur tadqiqot kross-madaniy stilistika va emotsional lingvistika yo‘nalishlariga hissa qo‘shib, qo‘rquv nafaqat psixologik hodisa, balki til va madaniyat orqali quriladigan kategoriya ekanini ko‘rsatadi.

Bibliografik manbalar

Abdulla Qodiriy. (1926/2019). O‘tkan kunlar. Toshkent: G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa instituti.

Bloom, H. (Ed.). (2007). Nathaniel Hawthorne’s The Scarlet Letter. Chelsea House.

Colacurcio, M. J. (1995). The Province of Piety: Moral History in Hawthorne’s Early Tales. Duke University Press.

Hawthorne, N. (1850/2003). The Scarlet Letter. Penguin Classics.

Kövecses, Z. (2000). Metaphor and Emotion: Language, Culture, and Body in Human Feeling. Cambridge University Press.

Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. University of Chicago Press.

Lakoff, G. (1987). Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal About the Mind. University of Chicago Press.

Wierzbicka, A. (1999). Emotions Across Languages and Cultures: Diversity and Universals. Cambridge University Press.

Yusupova, D. (2023). Uzbek honor-shame lexical systems in classical literature. Journal of Uzbek Philology and Linguistics, 4(2), 55–66.

Zokirova, N. (2022). Idiomatic expressions and emotional discourse in Uzbek novels. Til va Adabiyot Tadqiqotlari, 5(1), 78–89.

Yuklashlar

PDF (English)

5 3

Nashr qilingan

2025-11-25

Qanday qilib iqtibos keltirish kerak

Aktamova, Z. 2025. Abdulla Qodiriyning “O‘tkan kunlar” va Nataniel Gotornning “Qizil harf” asarlarida ijtimoiy qo‘rquvning til orqali ifodalanishi. Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika. 3, 10/S (Nov. 2025), 66–74. DOI:https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol3-iss10/S-pp66-74.