Имом Сарахсий асарларида халқаро ҳуқуқ масалалари                                               Имом Сарахсийнинг ўрни ва илмий хизматлари

Муҳаммаднур  Муродхонов

doi:10.47689/2181-1415-vol4-iss7/S-pp352-358

Муҳаммаднур Муродхонов Талаба, Ўзбекистон халқаро ислом академияси

DOI

https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol4-iss7/S-pp352-358

Kalit so‘zlar

дин / ислом / халқаро ҳуқуқ / ислом ҳуқуқи / “Китобул-мабсут” (Муфассал китоб) / усулул-фиқҳ / манбалар / фақиҳ / таълимот / мужтаҳид / “Шарҳ ас-Сияр ал-Кабир”

Annotasiya

Ушбу мақола ХI асрда яшаб ижод қилган Муҳаммад ибн Aҳмад Aбу Бакр Сарахсийнинг ҳаёти ва илмий меросига бағишланган. Унда Сарахсийнинг ҳуқуқшунос сифатида хизматлари баён этилади. Сарахсий ислом ҳуқуқининг ривожланишига улкан ҳисса қўшиш билан бирга, ислом оламида биринчи бўлиб халқаро ҳуқуқ таълимотига асос солган. Сарахсий асарларида норма ижодкорлиги, ҳуқуқни тушуниш метологияси, ҳуқуқнинг илмий назарий ва амалий масалалари батафсил ёритилган.

Марказий Осиё, хусусан, Ўзбекистон “Мусулмон дунёсининг Гуго Гроцийси” деб ном олган забардаст олим Муҳаммад ибн Aҳмад Сарахсий асарлари туфайли халқаро ҳуқуқ туғилган ватандир. Сарахсий араб олими Муҳаммад Шайбонийнинг “Халқаро ҳуқуқ китоби”га шарҳлар ёзиш асносида биринчи бўлиб “сияр” – “халқаро ҳуқуқ”ни ҳуқуқнинг алоҳида ва мустақил соҳаси сифатида таърифлаган. Халқаро ҳуқуқда Имом Сaрахсийнинг ўрни беқиёс эканлигини нафақат Шарқ олами балки, Ғарб олами ҳам тан олиб келмоқда. Имом Cарахсий ҳар томонлама чуқур таҳлил остида Муҳаммад Шайбонийнинг ас-Сияр ал-Кабир асарига берган фундаментал таърифи ҳали ҳамон халқаро ҳуқуқ учун асосий устун бўлиб химат қилиб келмоқда. Мақоламизда Франция президентининг бу борадаги фикрлари ва халқаро ҳуқуқ намоёндаси Гуго Гротсийнинг асарлари билан қиёсий таҳлил қилинган. Имом Сарахсий нафақат халқаро ҳуқуқ соҳасида балки, Ислом ҳуқуқи соҳасида ҳам мумтоз адабиётларни мерос қилиб қолдирган.

Ko'chirildi

Kuchirilganligi haqida ma'lumot yuk.

Bibliografik manbalar

Yuldasheva G. Xalqaro huquq. Darslik /Mualliflar jamoasi. – Т.: TDYU nashriyoti, 2018.

Vizual Xalqaro huquq. D.Sh Umarxonova., A.I Umriddionov., A.M Xakimov., H.M Radjapov tarjimasi. – T.: Yuridik adabiyotlar publish, 2021.

Ochilov B.E., Odilqoriyev X.T. Xalqaro ommmaviy huquq. Toshkent davlat yuridik universiteti. – T.: Adolat, 2007. – B. 27; Vizual Xalqaro huquq. D.Sh Umarxonova., A.I Umriddionov., A.M Xakimov., H.M Radjapov tarjimasi. – T.: Yuridik adabiyotlar publish, 2021. – B. 22.; Lukashuk I.I., Saidov A.X. Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari: darslik. – T.: Oʻzbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti, 2007. – B. 27-29; Nguyen Quoc Dinh. Droit International public. Patrick Daillier et Alain Pellet. 5-edition. – Paris, L.G.D.J., 1994. 25§. Grotsius, pere du droit international. – P. 33-53; Scatt J. The Spanish Origin of International Law. - N.Y.,1928. – P. 6; Гроций Г. О праве войни и мира. Tри книги. – M., 1956. – C. 44.

Scatt J. The Spanish Origin of International Law. – N.Y.: 1928; Гроций Г. О праве войни и мира. Tри книги. – M..: 1956; Камаровский Л.А. Основные вопросы науки международного права. – М.: 1895.

Юнусов Ҳ. Ислом ва халқаро ҳуқуқ. Ислом халқаро ҳуқуқ таълимоти: Сарахсийнинг халқаро-ҳуқуқий қарашлари. Монография. – Т.: “Лессон пресс”, 2022.

Saidakbar A’zamxoʻjayev,Murod Zikrullayev, Shogʻiyos Shojalilov, Doniyor Moʻminov, Saidafzal Saidjalilov. “100 Markaziy Osiyo mutafakkirlari”. Toshkent Islom universiteti; T.: “Yangi nashr”, 2011.

Norman Calder. “as-Sarakhsi”, Muhammad b. Ahmad b. Abu Sahl Abu Bakr, Shams al- A’imma. Encyclopedia of Islam (Leiden: Brill, 1997 Second Edition) // Zahid Jalay article of “Imam Sarakhsi” // www.academia.edu

Abd al-Hai al-Laknavi, al-Fawaid al-Bahiyah fi Tarajim al-Hanafiyah (Quetta: Maktaba Omariyah).

Rafiq al-Ajam. “Biography of Imam Sarakhsi”, “Usul al-Sarakhsi” (Karachi: Qadimi Kutub Khana).

Pleaders. Article of “Father of internationl law”, july 3, 2022.

Сарахсий Муҳаммад ибн Аҳмад. “Мабсут” Биринчи жуз. – Байрут, “Дор ал-маʻрифа”, 1989.

Introduction of Abu al-Wafa al-Afghani on Usul al-Sarakhsi (Beirut: Dar al-Kutub al-lliyah, 1993).

Абдуллоҳ Абдулҳамид Саад. “Ўрта Осиё олимлари қомуси”. Имом Бухорий илмий-маърифий маркази, 2007.

У.Уватов. “Ренессанс олимлари қомуси”. – Т.: “Ўзбекистон халқаро Ислом Академияси”, 2021.

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. “Кифоя”/1-жуз. – Т.: “Ҳилол-Нашр”, 2021.

Yuklashlar

101 28

Nashr qilingan

2023-08-30

Qanday qilib iqtibos keltirish kerak

Муродхонов, М. 2023. Имом Сарахсий асарларида халқаро ҳуқуқ масалалари Имом Сарахсийнинг ўрни ва илмий хизматлари . Jamiyat va innovatsiyalar . 4, 7/S (Aug. 2023), 352–358. DOI:https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol4-iss7/S-pp352-358.