IX – XIII асрларга оид араб-форс тилидаги ёзма манбаларда акс этган турондаги косиб-ҳунармандлар ва ҳунармандчилик анъаналарига доир маълумотлар таҳлили

  • Т.ф.н., ФА Тарих институти катта илмий ходими

DOI

https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol4-iss11/S-pp5-11

Kalit so‘zlar

касб-ҳунар , ҳисба , ҳунармандлар , анъаналар , манбалар , дўкон , устахона , уста , маҳсулот

Annotasiya

Мазкур мақолада араб-форс манбалари маълумотлари асосида IX – XIII асрларда Турон ҳудудида касб-ҳунар ва ҳунармандчилик анъаналари ва талаблари ўрганилган. Хусусан, ҳунармандлар шахси, маҳсулотларни ишлаб чиқаришга доир фикрлар кўриб чиқилган.

Ko'chirildi

Kuchirilganligi haqida ma'lumot yuk.

Bibliografik manbalar

BGA. 2 pars. Ibn Haukal Abu-l-Kasim an-Nasibi. Opus geographicum. Ed. M.J. de Goeje. – Leiden: E.J. Brill, 1967.

Buckley R.P. The Muhtasib / Arabica. T. 39, Fasc. 1 (Mar., 1992), pp. 59-167.

Descriptio imperi Moslemici. Al-Moqaddasi. BGA v.III, L. B. 1877.

Агаджанов С.Г. Государство сельджукидов и Средняя Азия в XI – XII вв. Москва: Наука, 1991.

Буниятов З.М. Государство хорезмшахов-Ануштегинидов, 1097–1231. М., 1963.

Гаврилов М. Рисоля сартовский ремесленников. Ташкент, 1912.

Мухаммад ан-Наршахи. Тарих-и Бухара. История Бухары / Перевод, комментарии и примечания Ш.С. Камолиддина. Археолого-топографический комментарий Е.Г.Некрасовой. – Ташкент: SMIA-SIA. 2011.

Низами Арузи Самарканди. Собрание редкостней или четыре беседы. М.: Из-во Восточной литературы, 1963.

ابو الحسن علي بن الحسين بن علي المسعودي. مروج الذهب و معادن الجوهر. بيروت، دار الكتب العلمية.

ابو الحسن علی بن محمد بن حبيب الماوردي. ادب الدنيا و الدين. جدة. ٢٠١٣.

ابو سعد عبد الكريم بن محمد بن منصور التميمي السمعاني. كتاب الانساب. حيدرآباد، ١٩٧٧.

الجاحظ. البيان و التبيين. الجزء الثالث. القاهرة. ١٩٩٨.

الحسبة علي المدن و العمران. تأليف أ. د. وليد عبد الله عبد العزيز المنيس. جامعة الكويت. ٢٠١٥.

رشيد الدين وطواط. نامه هاي رشيد الدين وطواط. انتشارات دانشگاهي تهران. چاپ دوم. تأليف قاسم تويسركاني. ١٣٧٢.

رسالة بن فضلان. تأليف سامي الدهان. دمشق. ١٩٥٩.. احمد بن فضلان بن العباس بن راشد بن حمّاد

عبد الرحمن بن عبيد الله بن نصر الشيزري. نهاية الرتبة في كلب الحسبة. تحقيق محمد حسن محمد حسن ابراهيم و احمد فريد المزيدي. بيروت.

عطية فياض. مدخل إلي فقه المهن. القاهرة، ٢٠٠٥.

عمر بن محمد عوض السنامي. نصاب الاحتساب. تحقيق و دراسة الدكتور مريزَان سعيد مريزَان عَسيري. مكة المكرمة، ١٩٨٦.

صلاح حسين العبيدي. الملابس العربية الاسلامية في العهد العباسي. بغداد. ١٩٨٠.

Имом Абул Ҳасан Али ибн Муҳаммад ибн Ҳабиб Мовардий Басрий Шофеъий (974 – 1058) — Хуросон, Бағдод бош қозиси, элчи, дин, сиёсат, ижтимоий ва иқтисодий ҳаёт, тишунослик ва адабиётга оид асарлар муаллифи.

Абу Ҳомид Муҳаммад Ғаззолий (1058 – 1111) — йирик уламо, файласуф ва фақиҳ, фиқҳ, калом, ислом фалсафаси ва бошқа йўналишларда элликка яқин асарлар муаллифи.

Шайх Зиёуддин Умар Сунномий (XIII асрнинг иккинчи ярми – XIV асрнинг биринчи чораги) —Панжобнинг кичик шаҳарларидан бири бўлган Суннамда туғилган ва ўша ерда ҳисба илми билан шуғулланган олим. Унинг “Нисоб ал-иҳтисоб” асари ҳисба бўйича асосийлардан ҳисобланади. Уни ёзишда муаллиф Али ибн Абу Бакр Марғиноний, Абу Лайс Наср бин Муҳаммад Самарқандий, Иброҳим ибн Рустам Марвазий, Қозихон Ҳасан ибн Мансур Ўзжандий ва бошқа кўплаб туронлик олимларнинг ишларидан фойдаланган. Суннамийнинг асари тарихчилар томонидан шарқий мусулмонлар ҳудудларида, яъни Туронда яратилган асар сифатида қабул қилинган. 969/15611562 йили усмонли туркчасига ҳам таржима қилинган.

Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Қураший ибн ал-Ухувва – 1250-1329 йилларда Мисрда яшаган. Муаллиф ўзининг “Маъолим ал-қурба фи аҳком ал-ҳисба” иши ҳисба иши тўғрисида жуда қимматли маълумотларни тақдим этган. Муаллифнинг ҳаёти ва ижоди тўғрисида маълумотлар деярли учрамайди. Ибн ал-Ухувванинг Мисрда ёзилган бўлишига қарамасдан, унда Туроннинг IX – XII асрлар тарихига оид кўплаб маълумотлар берилган. Аввало бу асарнинг бошида ҳисба Қуръон ва ҳадисларга асосланиши борасида фикрлар берилган, қолаверса, ҳалолликка чорловчи, ёлғончиликни қораловчи оятлар, ҳадислар келтирилган. Асарда Имом ал-Бухорий (810-870), имом ат-Термизий (824-892) томонидан тўпланган ҳадисларга бир неча бор мурожаат қилинган.

Араб тилидан «عامّة البلد» атамаси “вилоятнинг (шаҳарнинг) умумий аҳолиси” деб таржима қилинади.

Yuklashlar

106 67

Nashr qilingan

IX – XIII асрларга оид араб-форс тилидаги ёзма манбаларда акс этган турондаги косиб-ҳунармандлар ва ҳунармандчилик анъаналарига доир маълумотлар таҳлили

Qanday qilib iqtibos keltirish kerak

Мамадалиев, Ҳ. . (2023). IX – XIII асрларга оид араб-форс тилидаги ёзма манбаларда акс этган турондаги косиб-ҳунармандлар ва ҳунармандчилик анъаналарига доир маълумотлар таҳлили. Jamiyat Va Innovatsiyalar, 4(11/S), 5–11. https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol4-iss11/S-pp5-11