Somoniylarga xizmat qilgan turkiy hojiblar tarixidan: Alptegin

Mohlaroy Abdukamolova

doi:10.47689/2181-1415-vol6-iss3-pp119-127

Mohlaroy Abdukamolova Tayanch doktorant, Farg‘ona davlat universiteti

DOI

https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol6-iss3-pp119-127

Kalit so‘zlar

Alptegin , Somoniylar , G‘azna , G‘aznaviylar , g‘ulom , siyosiy elita , IX–X asr , Markaziy Osiyo , Movarounnahr , Xuroson , Balx , Siyosatnoma , Tarixi Bayhaqiy , Tarixi Yaminiy , Zayn al-Axbor , harbiy qullik , turk amirlari , hojib , sipohsolor , mustaqil hokimiyat , islom davlatchiligi , saroy amaldorlari , o‘rta asr sarkardalari

Annotasiya

IX–X asrlarda Markaziy Osiyo tarixida muhim siyosiy va harbiy o‘zgarishlar yuz berdi. Ayniqsa, Somoniylar davlati tarkibida xizmat qilgan turk sarkardalarining siyosiy kuchga aylanishi bu davrning o‘ziga xos xususiyatlaridan biridir. Ulardan biri — Alptegin bo‘lib, u dastlab Somoniylar xizmatida g‘ulom-harbiyning yuqori martabalariga ko‘tarilgan, so‘ng esa G‘aznani egallab, u yerda mustaqil siyosiy hokimiyatni shakllantirgan. Mazkur maqolada Alptegin shaxsiyati, uning Somoniylar bilan munosabatlari, G‘aznani zabt etishdagi harbiy-siyosiy faoliyati va G‘aznaviylar sulolasining shakllanishiga qo‘shgan hissasi tarixiy manbalar asosida tahlil qilinadi. Ayniqsa, Tarixi Bayhaqiy, Zayn al-Axbor, Tarixi Yaminiy, Siyosatnoma va boshqa muhim manbalar asosida Alpteginning o‘rni aniq yoritiladi. Ushbu maqola Markaziy Osiyoda g‘ulomlar tabaqasining siyosiy elita sifatida shakllanish jarayonini tushunishga xizmat qiladi.

Ko'chirildi

Kuchirilganligi haqida ma'lumot yuk.

Bibliografik manbalar

Абу Бакр Наршахий. Бухоро тарихи. Форс тилидан А. Расулев таржимаси. Ziyo.uz kutubxonasi.

Abu Nasr Utbiy. Kitobi Yamini. Translated from the Persian version of the contem for arly arabic chronicle of Al Utbi, by the rev. James Reynolds, b.a. – London: Printed for the oriental translation fund of Great Britain and Ireland. 1891. – 520р.

Бартольд В. Туркестан в эпоху монгольского нашествия. Соч. 1 – Москва: Восточная литература, 1963.

Байхаки, Абу-л-Фазл. История Мас’уда(1030-1041) / Пер. с перс., введ., коммен. иприлож. А.К. Арендса. – М.: Наука, 1969.

Босворт К.Э. Мусульманские династии. Справочник по хронологии и генеологии. Перевод с английского и примечания П.А. Грязневича. Москва: Наука, 1971.

Гардизи, Абу Саид. Зайн ал-ахбар. Украшение известий. Раздел об истории Хорасана / перевод с персидского языка А.К.Арендеса. Введение, комментарии и указатели Л.М.Епифановой. – Ташкент: Фан, 1991. – 176с.

Низомулмулк. Сиёсатнома (Сияр ул-мулук). Форс тилидан таржима, сўзбоши ва изоҳлар муаллифлари Шодмон Вохид ва Афтондил Эркинов. Тошкент: Янги аср авлоди, 2010.

Юлдашев С., Мелиқўзиев У. Сипоҳсолор Бакр Фарғоний // ФДУ: Илмий хабарлар. 2018. – № 2.

Ibnu’l Esir. Islam tarihi. El Kamil Fi’t Tarih Tercumesi. / Ceviren Yunus Apaydin. Cilt 9. Istambul: Turkiyat matbaacilik ve nesriyat, 1986. 469 s.

Inaba, Minoru. “A Venture on the Frontier: Alptegin's Conquest of Ghazna and its Sequel”. Medieval Central Asia and the Persianate World: Iranian Tradition and Islamic Civilisation, tahrirchilar: Andrew Peacock va Deborah Tor, I.B. Tauris, 2015, s.108–128

Paul, Jürgen. “Alptegin in the Siyāsatnāma.” In Islamic Political Thought and Legitimacy: Proceedings of the Fifth European Conference of Iranian Studies, edited by B. G. Fragner, C. Jamzadeh, and G. Veinstein, Wiesbaden: Reichert Verlag, 2001, s. 299–313.

https://erenow.org/postclassical/ornament-of-histories-history-eastern-islamic-lands-ad-650-1041/6.php?utm_source=chatgpt.com

https://www.medievalists.net/2020/08/the-slave-who-founded-an-empire/

https://erenow.org/postclassical/medieval-central-asia-and-the-persianate-world/6.php

Yuklashlar

23 11

Nashr qilingan

2025-03-15

Qanday qilib iqtibos keltirish kerak

Abdukamolova, M. (2025). Somoniylarga xizmat qilgan turkiy hojiblar tarixidan: Alptegin. Jamiyat Va Innovatsiyalar, 6(3), 119–127. https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol6-iss3-pp119-127