Ўзбекистон ҚҚС механизмининг комплаенс ва маъмурчилик муаммолари

Азизжон  Рахмонов; Умидбек  Сафаров

doi:10.47689/2181-1415-vol2-iss7/S-pp113-137

Азизжон Рахмонов катта ўқитувчи, Тошкент шаҳридаги Ёджу техника институти, Солиқ ва божхона-тариф сиёсатини такомиллаштириш лойиҳаси бўлим бошлиғи ўринбосари, Молия вазирлиги ҳузуридаги Бюджет-солиқ тадқиқотлари институти, Тошкент, Ўзбекистон
Умидбек Сафаров cолиқ маслаҳатчиси, “United tax advisors”, Тошкент, Ўзбекистон

DOI

https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss7/S-pp113-137

Kalit so‘zlar

ҚҚС , С-самарадорлик , якуний истеъмол , солиқ ставкаси , солиқ сиёсатидаги тафовут , комплаенсдаги тафовут

Annotasiya

Ушбу мақолада ҚҚС механизми самарадорлигини баҳолаш ва уни ошириш йўлларига доир назарий адабиётлар шарҳи ёритилган. Шунингдек, мавжуд методологиялар асосида Ўзбекистон ҚҚС механизмининг самарадорлик даражаси ва унга таъсир этувчи омиллар тадқиқ этилган.

ҚҚС механизмининг фискал салоҳияти С-самарадорлик кўрсаткичи орқали баҳоланди. Ушбу кўрсаткич ҳақиқий ҚҚС тушуми ва иқтисодиётдаги барча якуний истеъмол харажатларини ягона ставкада солиққа тортишни назарда тутувчи идеал солиқ механизми асосида йиғилиши мумкин бўлган ҚҚС ҳажми орасидаги фарқни баҳолашга асосланади. Таҳлил натижаларига кўра Ўзбекистон ҚҚС механизми ўзининг идеал салоҳиятига нисбатан икки баравар самарасиз эканлиги аниқланди.

ҚҚС механизми самарадорлигининг пастлиги асосан солиқ сиёсатидаги тафовут (турли хил имтиёз ва енгилликларнинг мавжудлиги) ва комплаенсдаги тафовут (солиқ мажбуриятларини ўз вақтида ва тўлиқ бажариш даражасининг пастлиги) каби иккита омилга боғлиқлиги аниқланди.

Шунингдек, мақолада амалдаги Ўзбекистон ҚҚС механизми самарадорлик даражасини ошириш юзасидан хулосалар ва таклифлар шакллантирилган.

Ko'chirildi

Kuchirilganligi haqida ma'lumot yuk.

Bibliografik manbalar

Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), 2020. Tax and Fiscal Policy in Response to the Coronavirus Crisis: Strengthening Confidence and Resilience. Retrived from: https://read.oecd-ilibrary.org/view/?ref=128_128575-o6raktc0aa&title=Tax-and-Fiscal-Policy-in-Response-to-the-Coronavirus-Crisis.

Abel, A., Bernanke, B., and Croushore, D., 2017. Macroeconomics 9th Edition. Pearson Education Li mited, Edinburgh Gate, Harlow, England.

Easterly, W., Rebelo, S., 1993. Fiscal policy and economic growth. Journal of Monetary Economics, 32(3), 417–458.

Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD, 2020. Consumption Tax Trends 2020: AT/GST and Excise Rates, Trends and Policy Issues. OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/152def2d-en.

Keen, M., Lockwood, B., 2006. Is the VAT a Money Machine? National Tax Journal, Vol. 59(4) 905-928.

Ebrill, L., Keen, M., Bodin, J., Summers, V., 2001. The Modern VAT, Washington, D.C.: International Monetary Fund. ISBN 1-58906-026-1.

Cnossen, S., 1998. Global Trends and Issues in Value Added Taxation. International Tax and Public Finance 5(1), 399–428.

McLure, C., 1990. Income Distribution and Tax Incidence under the VAT. Washington, DC: World Bank.

International Monetary Fund (IMF), 2021. VAT/GST. Paris: OECD. https://www.imf.org/external/np/fad/tpaf/pages/vat.htm.

Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), 2008. Consumption Tax Trends 2008: VAT/GST and Excise Rates, Trends and Administration Issues. https://doi.org/10.1787/ctt-2008-en, 2008.

Keen, M., 2013. The Anatomy of the VAT. International Monetary Fund: Working Paper WP/13/111.

Cevik, S., Gottschalk, J., Hutton, E., Jaramillo, L., Karnane, P., Sow, M., 2019. Structural Transformation and Tax Efficiency. IMF Working Paper WP/19/30.

Ueda, J., 2017. The Evolution of Potential VAT Revenues and C-Efficiency in Advanced Economies. International Monetary Fund, Working Paper WP/17/158.

Crawford, I., Keen, M., Smith, S., 2010. Value Added Tax and Excises. The Mirrless Review, Dimensions of Tax Design, 275-422.

Ўзбекистон Республикаси қонуни, “Корхоналар, бирлашмалар ва ташкилотлардан олинадиган солиқлар тўғрисида”ги № 226-XII сонли қонун, 15.02.1991. https://lex.uz/docs/136508.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Солиқ ва божхона имтиёзлари берилишини янада тартибга солиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-5755-сонли қарори. 27.06.2019. https://lex.uz/docs/4396717.

Reckon., 2009. Study to quantify and analyse the VAT GAP in the EU-25 member states. Directorate General Taxation and Customs Union, European Commission, Taxation Studies.

Hutton, E., 2017. The Revenue Administration—Gap Analysis Program: Model and Methodology for Value-Added Tax Gap Estimation. IMF Technical Notes and Manuals 17/04.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон Республикаси ҳукуматининг айрим қарорларини ўз кучини йўқотган деб ҳисоблаш тўғрисида”ги 945-сон қарори, 22.11.2018 йй. https://lex.uz/docs/-4072953

Ўзбекистон Республикаси Президентининг “2017 — 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясининг “Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш йили”да амалга оширишга оид давлат дастури тўғрисида”ги ПФ-5953-сонли фармони, 02.03.2020 йй. https://lex.uz/docs/4751561.

Yuklashlar

279 202

Nashr qilingan

2021-08-30

Qanday qilib iqtibos keltirish kerak

Рахмонов , А. ., & Сафаров , У. . (2021). Ўзбекистон ҚҚС механизмининг комплаенс ва маъмурчилик муаммолари. Jamiyat Va Innovatsiyalar, 2(7/S), 113–137. https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss7/S-pp113-137